IATF 16949:2016 Standardı Türkçe Tercümesi devamı

1. Giriş

0.1 Genel

 Toplam performansın iyileşmesine yardım eden ve sürdürülebilir kalkınma için temel sağlayan bir Kalite Yönetim Sisteminin (KYS) uygulanması kuruluş için stratejik bir karardır.

Bu standarda dayalı bir KYS’nin uygulanmasının bir kuruluşa potansiyel faydaları:

1. Müşteri şartlarını ve yasal şartları karşılayan ürün ve hizmetleri sürekli sağlama yeteneği,
2. Müşteri memnuniyeti sağlamak için fırsatların oluşturulması,
3. Kapsam ve amaçlar ile ilişkilendirilen risklerin ve fırsatların belirlenmesi,
4. Belirlenen KYS şartlarına uygun olduğunu gösterme yeteneği.

Bu standart iç ve dış paydaşlar tarafından kullanılabilir. Aşağıdakiler, bu standardın amaçları arasında değildir;

• Farklı KYS’lerinin yapılarında tekdüzelik sağlamak.
• Bu standardın maddeleri ile dokümantasyonu aynı hizaya.
• Kuruluş içinde, bu standardın kendine özgü terminolojisini.

Bu standartta belirtilen KYS şartları ürün ve hizmetler için tamamlayıcı şartlardır.

Bu standart “PUKÖ Döngüsü” ve “Risk Temelli Düşünce” içeren proses yaklaşımını kullanır. Proses Yaklaşımı, bir kuruluşa proseslerini ve ilişkilerini planlamak için olanak sağlar.

PUKÖ Döngüsü, kuruluşlara proseslerinin; yeterli derecede yönetildiğinden ve kaynakların sağlandığından ve iyileştirmek için fırsatların belirlendiğinden ve yerine getirildiğinden emin olmak için olanak sağlar.

Risk temelli düşünce, kuruluşun proseslerinin ve KYS’ nin planlanan sonuçlarından sapmaya neden olabilecek faktörlerin belirlenmesine olanak sağlar. Önleyici kontroller ortaya koymak negatif etkilerin minimize edilmesini ve ortaya çıkan fırsatlardan en iyi derecede faydalanılmasını sağlar. (bakınız Madde A.4.)

Şartları sürekli karşılamak ve gelecekteki ihtiyaç ve beklentileri belirlemek, dinamikliği ve kompleksliği artış halinde olan bir çevrede yer alan kuruluşlar için güçlük oluşturur.

Bu amaca ulaşmak için, kuruluş, düzeltme ve sürekli iyileştirmenin yanı sıra, iyileştirmenin inovasyon, yeniden yapılanma ve buluş gibi çeşitli formlarının benimsemesinin gerekliliğini fark etmelidir.

“NOT” olarak verilen bilgi, ilgili şartın açıklanmasına ve anlaşılmasına rehberlik içindir.

 

 

0.2 Kalite Yönetim Prensipleri

Bu standart, ISO 9000’de tanımlanan Kalite Yönetim Prensiplerini temel almaktadır. Her prensibin tanımında şunlar yer alır; prensibin kuruluş için önemli olduğunun rasyonel nedeni, prensiple ilişkilendirilen fayda örnekleri ve prensibin uygulanması sırasında organizasyonun performansını arttıracak tipik faaliyet örnekleri.

Kalite Yönetim Prensipleri şunlardır.

• Müşteri Odaklılık
• Liderlik
• Çalışanların Katılımı
• Proses Yaklaşımı
• İyileştirme
• Kanıta Dayalı Karar verme
• İlişki Yönetimi

0.3 Proses Yaklaşımı

Genel

Bu standart, müşteri şartlarını karşılayarak müşteri memnuniyeti sağlamak için, KYS’ nin geliştirilmesi, uygulanması ve etkinliğinin iyileştirilmesi aşamasında Proses Yaklaşımının uygulanmasını teşvik eder. Proses Yaklaşımının uygulanması için gerekli olan özel şartlar madde 4.4 de verilmiştir.

Birbirleri ile ilişkili proseslerin bir sistem olarak anlaşılması ve yönetilmesi, hedeflenen sonuçların başarılmasında, kuruluşun etkinliğine ve verimliliğine katkı sağlar. Bu yaklaşım kuruluşa, sistemin prosesleri arasındaki karşılıklı ilişkileri ve bağlılığı kontrol etmek için imkan sağlar, böylece kuruluşun toplam performansı artırılabilir.

Proses Yaklaşımı; istenen sonuçları başarmak için Kalite Politikası ve kuruluşun stratejik yönüyle uyumlu olarak proseslerin ve ilişkilerinin sistematik olarak tanımlanması ve yönetilmesini içerir. Proseslerin ve sistemin bir bütün olarak yönetimi, istenmeyen sonuçları engellemeyi ve fırsatları avantaja dönüştürmeyi amaçlayan Risk Temelli Düşünceye bütün olarak odaklanarak (bak 0.3.3) PUKÖ Döngüsünün (Bak 0.3.2) kullanılması ile başarılabilir.

KYS içinde Proses Yaklaşımının uygulanması şunları sağlar;

1. Şartların anlaşılması ve sürekli yerine getirilmesi,
2. Proseslerin katma değer açısından dikkate alınması,
3. Etkili proses performansının başarılması,
4. Veri ve bilgilerin değerlendirilmesine dayalı proseslerin iyileştirilmesi.

Şekil 1 herhangi bir prosesin şematik gösterimini verir ve onun elemanlarının ilişkilerini gösterir. İzleme ve ölçme noktaları (kontrol için gerekli olanlar), her proses için özeldir ve ilgili risklerine göre değişiklik gösterecektir.

Resim 11

Şekil 1 – Tek bir prosesin elemanlarının şematik gösterimi

0.3.1  Planla-Uygula-Kontrol et-Önlem al Döngüsü

PUKÖ Döngüsü KYS’ nin bütününe olduğu gibi tüm proseslere uygulanabilir. Şekil-2, bu standardın 4 den 10 a kadar olan maddelerinin PUKÖ döngüsü ile olan ilişkisinin nasıl gruplandırılabileceğini gösterir.

Resim 22

Not: Parantez içindeki numaralar standarttaki maddeleri referans alır.

Şekil 2 – Bu standardın yapısının PUKÖ döngüsündeki temsilidir.

PUKÖ döngüsü özet olarak aşağıdaki şekilde tanımlanabilir.

• Planla: Sistemin ve proseslerin amaçlarını, müşteri şartları ve kuruluşun politikası ile uyumlu olacak sonuçları ortaya koyacak kaynakları oluştur, risk ve fırsatları belirle.
• Uygula: Planlananı yerine.
• Kontrol et: Prensipler, amaçlar, şartlar ve planlanan faaliyetler doğrultusunda prosesleri, son ürünleri ve hizmeti izle, (uygun durumlarda) ölç ve sonuçları raporla.
• Önlem al: Performansı iyileştirmek için gerekli faaliyetleri yap.

0.3.1 Risk Temelli Düşünce

Risk Temelli Düşünce (bak madde A.4), etkin bir KYS’ nin başarılması için gereklidir. Risk Temelli düşünce kavramı, bu standardın önceki revizyonlarında da bahsedilmiştir, örneğin, potansiyel uygunsuzlukları ortadan kaldırmak için önleyici faaliyetler yapmak, oluşan bir uygunsuzluğu analiz etmek ve tekrar oluşmaması için uygunsuzluğun etkilerine uygun önlem almak.

Bu standardın şartlarına uymak isteyen bir kuruluş, riskleri ve fırsatları belirlemek için faaliyetleri planlamaya ve yerine getirmeye ihtiyaç duyar. Riskleri ve fırsatları birlikte belirlemek, KYS’ nin etkinliğini artırmak, iyileştirilmiş sonuçları başarmak ve negatif etkileri önlemek için bir temel oluşturur.

Fırsatlar bir durumun sonucu olarak, istenen bir sonucun başarılması için, ortaya çıkar. Örneğin, müşterilerini cezbetmek, yeni ürün ve hizmet geliştirmek, israfı azaltmak ve verimliliği artırmak için kuruluşa imkan veren koşullar kümesi. Fırsatları belirleyen faaliyetler, ilişkili risklerin dikkate alınmasını da kapsar. Risk, belirsizliğin etkisidir ve herhangi bir belirsizlik pozitif veya negatif etkiye sahip olabilir. Bir riskten ortaya çıkan bir pozitif sapma bir fırsat sağlayabilir, fakat riskin bütün pozitif etkileri fırsatlara dönüşmez.

0.3 Diğer Yönetim Sistemi Standartları ile İlişki

Bu standart, ISO tarafından yayınlanan yönetim sistemleri standartları arasındaki birlikteliği geliştirmek için bir çerçeve sunar.

Bu standart bir kuruluşa, PUKÖ Döngüsü ve Risk Temelli Düşünce ile birleşmiş Proses Yaklaşımının kullanılmasını ve KYS’ nin diğer yönetim sistemleri standartlarının şartları ile entegre olması veya birleşmesi için olanak verir.

Bu standart, ISO 9000 ve ISO 9004 ile aşağıdaki gibi ilgilidir:

• ISO 9000 Kalite Yönetim Sistemi – Terimler ve tanımlar

Bu standardın doğru anlaşılması ve uygulanması için gerekli zemini sağlar.

• ISO 9004 Bir kuruluşun başarısının sürekliliği için yönetim – Bir kalite yönetim yaklaşımı.

Bu standardın şartlarının ötesine geçmek isteyen kuruluşlara rehberlik sağlar.

Ek-B, kalite yönetimi ve KYS’ leri üzerine ISO/TC 176 tarafından geliştirilen diğer standartların detaylarını verir.

Bu standart, çevre yönetimi, iş sağlığı ve güvenliği yönetimi veya finansal yönetim gibi diğer yönetim sistemlerine özgü şartlar içermez.

Belirli sayıdaki sektörler için, bu standardın şartlarını temel alan sektöre özel KYS’ leri standartları geliştirilmiştir. Bu standartların bazıları ilave KYS şartları tanımlarken bazıları da belirli sektörler içerisinde bu standardın uygulanmasına yönelik rehberlik sağlar.

1. Kapsam

Bu standart, KYS için şartları tanımlar. Kuruluş:

1. Müşteri şartlarını ve uygulanabilir yasal şartları karşılayan ürün veya hizmetleri sürekli sağlama yeteneğini gösterme ihtiyacı duyduğunda,
2. Müşteri şartlarına ve uygulanabilir yasal şartlara uygunluğun güvencesi ve sistemin iyileştirmesi için prosesler dahil sistemin etkin uygulanması yoluyla müşteri memnuniyetinin sağlanması hedeflendiğinde.

Bu standardın bütün şartları jeneriktir (genelleyicidir). Kuruluşların tipi, büyüklüğü ve sağladığı ürünlere ve hizmetlere bakılmaksızın bütün kuruluşlarda uygulanabilir olması amaçlanmıştır.

Not 1: Bu standartta yer alan ürün ve hizmet ifadeleri; sadece bir müşteri tarafından talep edilen veya niyet edilendir.

Not 2: Kanuni ve düzenleyici şartlar, yasal şartlar olarak ifade edilir.

1.1    Kapsam – ISO 9001:2015’e otomotiv ekleri

Bu Otomotiv Kalite Yönetim Sistemi Standardı, ürüne gömülü yazılımı olan ürünler de dahil olmak üzere, otomotiv ile ilgili ürünlerin, tasarım, geliştirme, üretim ve gerektiğinde montajı, kurulumu ve servisleri konularında kalite yönetim sistemi şartlarını tanımlar.

Bu Otomotiv KYS Standardı, müşteriye özel üretim parçalarının, servis parçalarının ve / veya aksesuar parçalarının imalatının yapıldığı kuruluşların tesislerinde uygulanır.

Bu Otomotiv KYS Standardı otomotiv tedarik zinciri boyunca uygulanmalıdır.

 

 

2. Atıf yapılan standart ve/veya dokümanlar

Aşağıda atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar, bu standardın uygulanması açısından zorunludur. Tarihi belirtilen atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar için sadece alıntı yapıldığı baskısı kullanılır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi halinde en son baskısı (herhangi bir değişiklik dahil) kullanılır.

ISO 9000: 2015, Kalite yönetim sistemleri – Temel esaslar, terimler ve tarifler

2.1 Atıf yapılan ya da bilgilendirici standart ve/veya dokümanlar

Ek A (Kontrol Planı) bu Otomotiv KYS standardının örnek oluşturan bir parçasıdır.

Ek B (Bibliyografya – otomotiv Ek) Bu otomotiv KYS standardının kullanımına ve anlaşılmasına yardımcı olması amaçlanan bilgilendirici bir ektir.

3. Terimler ve Tarifler

Terimler ve tarifler, ISO 9000:2015 standardında verilmiştir.

3.1 Otomotiv endüstrisi için terimler ve tarifler

Aksesuar parçası

Nihai müşteriye teslim edilmeden önce (veya sonra) mekanik veya elektronik olarak araca ya da aktarma organına bağlantılı, müşteriye özel ek parça(lar) (örn. özel sipariş  paspaslar, kamyon kasa havuzları, jant kapakları, ses sistemi geliştirmeleri, sunrooflar, Spoiler, süperchargerlar, vb.)

İleri Ürün Kalite Planı (APQP)
Müşteri ihtiyaçlarını karşılayacak bir ürünün veya hizmetin gelişimini destekleyen ürün kalite planlaması prosesi; APQP, gelişim prosesinde bir rehberdir ve aynı zamanda kuruluşlar ve müşteriler arasında sonuçları paylaşmanın standart bir yoludur. APQP, tasarım kalitesini, tasarım testini ve karakteristik uyumunu, üretim prosesi tasarımını, kalite denetim standartlarını, proses kabiliyetini, üretim kapasitesini, ürün ambalajını, ürün testi ve operatör eğitim planını ve bunun yanı sıra diğer öğelerin kapsar.

Yan sanayi parçası
OEM tarafından servis  parçası başvuruları için temin edilmeyen ya da piyasaya sunulmayan, orijinal ekipmanın özelliklerine göre üretilmiş veya üretilmemiş olan yedek parça(lar).

Yetki
Bir kuruluşta izin veya yetki vermek veya reddetmekle ilgili haklar ve sorumluluklar atanan kişi (ler) için dokümante edilmiş izin.

Şahit (Mastar) numune
Hata giderme ekipmanının veya kontrol demirbaşlarının işlevselliğini doğrulamak için kullanılan, beklenen sonuçlarla (geçer / geçmez) standartlara göre kalibre edilmiş ve izlenebilir olan spesifikasyonları bilinen parçalar.(örn., geçer-geçmez mastarlar)

Kontrol planı
Ürün imalatını kontrol etmek için gerekli olan sistemlerin ve proseslerin dokümante edilmiş tanımı. (bkz. Ek A)

Müşteri şartları
Müşterinin belirlediği tüm şartlar (ör. Teknik, ticari, ürün ve üretim prosesi ile ilgili şartlar, genel terimler ve koşullar, müşteriye özel şartlar, vb.).

Müşteri özel istekleri (CSR’ler)
Bu Otomotiv KYS standardının belirli bir maddelesine bağlı olarak yapılan yorumlar veya ek şartlar.

Montaj için tasarım (DFA)
Montaj kolaylığı amacıyla ürünlerin tasarlandığı bir proses. (Ör. Bir ürün daha az sayıda parça içerirse, monte etmek daha az zaman alır, böylece montaj maliyetlerini düşürür)

İmalat için tasarım (DFM)
Kolay ve ekonomik bir şekilde üretilecek ürünün tasarlanması için ürün tasarımının ve proses planlamasının entegrasyonu.

İmalat ve montaj için tasarım (DFMA)
İki metodolojinin kombinasyonu: Tasarımın üretilmesi daha kolay olacak şekilde optimize edilmesi, yüksek verim ve yüksek kaliteye sahip olan imalat için tasarım (DFM); ve Montaj için Tasarım (DFA), hata riskini azaltmak, maliyetleri düşürmek ve montajı kolaylaştırmak için tasarımın optimizasyonu.

Altı sigma seviyesinde tasarım (DFSS)
Müşteri beklentilerini karşılayan ve altı sigma kalite seviyesinde üretilebilen, sağlam bir ürün veya proses tasarımı olması amaçlanan sistematik metodoloji, araçlar ve teknikler.

Tasarımdan sorumlu organizasyon
Yeni bir ürün veya ürün özelliğini değiştirme yetkisine sahip organizasyon

Not: Bu sorumluluk, müşterinin belirttiği uygulama içinde tasarım performansının test edilmesi ve doğrulanmasını içerir.

Hata önleme
Uygun olmayan ürünlerin imalatını önlemek için ürün ve imalat prosesi tasarımı ve geliştirmesi.

Yaygınlaştırma prosesi
Bir organizasyon içindeki belirli konuları vurgulamak veya işaretlemek için kullanılan proses, böylece uygun personel bu tür durumlara cevap verebilir ve çözümü gözlemleyebilir.

Hata ağacı analizi (FTA)
Bir sistemin istenmeyen durumlarının tümdengelim yöntemiyle analiz edildiği hata analiz metodolojisi; Hata ağacı analizi, sistemin bütünü için bir mantık diyagramı oluşturarak hatalar ile alt sistemlerin ve detay tasarım öğelerinin arasındaki ilişkiyi haritalandırır.

Laboratuvar
Kimyasal, metalurjik, boyutsal, fiziksel, elektriksel veya güvenilirlik testlerini içeren ancak bunlarla sınırlı olmayan deney, test veya kalibrasyon tesisi.

Laboratuvar kapsamı
–    laboratuvarın gerçekleştirmek için kalifiye olduğu  özel testleri, değerlendirmeleri ve kalibrasyonları,
–    laboratuvarın yukarıdaki işlemleri gerçekleştirmek için kullandığı  ekipmanların listesini;
–    laboratuvarın yukarıdaki maddeleri gerçekleştirdiği metot ve standartların listesini
içeren kontrollü doküman.

İmalat
–    Üretim malzemeleri;
–    Üretim parçaları veya servis parçaları;
–    Montajlar; veya
–    Isıl işlem, kaynak, boya, kaplama veya diğer tamamlayıcı hizmetlerin
yapılması veya üretilmesi prosesidir.

İmalat fizibilitesi
Müşterinin şartlarını karşılamak üzere ürünün imalatının teknik olarak mümkün olup olmadığını belirlemek için önerilen bir projenin analizi ve değerlendirilmesi. Masraflar dahilinde ve gerekli olduğunda planlanan ya da uygun olan kaynaklar, tesisler, aletler, kapasite, yazılım ve destek fonksiyonları da dahil olmak üzere gerekli becerilere sahip personeli kapsar, ancak bunlarla sınırlı değildir.

İmalat hizmetleri
Bileşenler ve montaj için test, imalat, dağıtım ve onarım hizmetleri sunan şirketler.

Çok fonksiyonlu yaklaşım
Üyeleri kuruluşun personellerinden ve/veya müşteri ve tedarikçi temsilcilerinden kurulan ve prosesin nasıl yönetileceğini bilen tüm ilgili tarafların dâhil edildiği bir ekip tarafından girdi metodu ele alınmalıdır. Ekip üyeleri kuruluşun içinden veya dışından olabilir; Mevcut ekipler veya geçici ekipler koşulların teminatı olarak kullanılabilir; Ekibe verilen girdi, hem organizasyon hem de müşteri girdilerini içerebilir.

Hata bulunamadı (NTF)
Bir servis faaliyeti sırasında değiştirilirken, araç ya da parça imalatçısı tarafından analiz edildiğinde, “iyi parça” (ayrıca “Yanlışlık Bulunamadı” ya da “Hata Bulunamadı”) olarak adlandırılan durumun tüm şartlarını karşılayan bir parça için kabul edilen ünvan.

Dış kaynaklı proses
Bir kuruluşun fonksiyonunun (veya proseslerinin) dış kuruluş tarafından gerçekleştirilen kısmı.

Uzak mevki
İmalat alanlarını destekleyen ve imalat dışı proseslerinin gerçekleştiği yer.

Tesis
Katma değerli imalat proseslerinin oluştuğu yer.

Destek fonksiyonu
Aynı organizasyonun bir (veya daha fazla) imalat tesisini destekleyen üretim dışı faaliyet. (yerinde veya uzak bir yerde yürütülen)

Aşırı navlun
Anlaşmaya varılan sevkiyata ilave olarak oluşan ek maliyetler veya ödemeler
Not: Bu; metotlardan, miktardan, plânlanmamış veya gecikmiş sevkiyatlardan kaynaklanabilir.

Periyodik bakım
Önemli bir planlanmamış arızayı önlemek için bir ekipmanın veya ekipmanın alt sisteminin arıza veya kesinti geçmişine dayanarak önceden önlem alma yaklaşımı ile hizmet dışı bırakılması ve sökülüp takılması, tamir edilmesi, parçaların değiştirilmesi, yeniden montajı ve sonrasında hizmete geri verilmesi olarak uygulanan bakım metodolojisi.

Kestirimci bakım
Bakımın ne zaman yapılması gerektiğini tahmin etmek için, ekipman koşullarının periyodik veya sürekli olarak izlenerek çalışmakta olan bir ekipmanın durumunu değerlendiren bir yaklaşım ve teknikler seti.

Koruyucu bakım
İmalat proses tasarımının bir çıktısı olarak, üretimdeki ekipman arızası ve planlanmamış kesintileri ortadan kaldırmak için düzenli aralıklarla (zaman esaslı, periyodik kontrol ve bakım) planlanan faaliyetler.

Toplam verimli bakım
Makine, ekipman, prosesler ve kuruluşa değer katan çalışanlar aracılığıyla üretim ve kalite sistemlerinin bütünlüğünü sağlamak ve geliştirmek için bir sistem.

Ürün
Ürün gerçekleştirme prosesinde sonuç olarak amaçlanan herhangi bir çıktıdır.

Ürün güvenliği
Müşterilere zarar veya tehlike oluşturmadığından emin olmak için ürünlerin tasarımı ve imalatıyla ilgili standartlar.

Üretim durdurma
Üretim proseslerinin boşta olduğu durum; Zaman aralığı birkaç saat ila birkaç ay arasında olabilir.

Tepki (reaksiyon) planı
Normal olmayan veya uyumsuz olaylar tespit edildiğinde, kontrol planında öngörülen aksiyon veya adımlar dizisi.

Servis parçası
Yeniden üretilmiş parçalar da dâhil olmak üzere servis parçası uygulamaları için OEM tarafından tedarik edilen veya piyasaya sunulan OEM özelliklerine göre üretilen parça(lar).

Özel karakteristik
Güvenlik veya mevzuata uygunluğu, ürünün fonksiyonuna, performansına, şartlarına veya ürünün sonraki işlemlerine uygunluğunu etkileyebilen ürün karakteristiği veya imalât prosesi parametresi sınıflandırması.

Özel statü
Önemli bir kalite veya teslimat sorunu nedeniyle bir veya daha fazla müşteri şartının karşılanamadığı bir kuruluşa tahsis edilen müşteri tanımlı sınıflandırmanın bildirimi.

Trade-off (dengeleme) eğrileri
Bir ürünün çeşitli tasarım özelliklerinin birbirleriyle olan ilişkisini anlamak ve iletmek için kullanılan araç; Bir ürünün bir karakteristiğin performansı Y ekseni üzerinde ve bir diğeri X ekseni üzerinde eşleştirilir ve daha sonra ürün performansının iki özelliğine göre bir eğri çizilir.

Trade-off (dengeleme) prosesi
Tasarım alternatifleri arasındaki müşteri, teknik ve ekonomik ilişkiyi kuran ürünler ve performans karakteristikleri için trade-off eğrileri geliştirme ve kullanma metodolojisi.